Rzeczownik stanowi jedną z podstawowych części mowy. Odpowiada on na następujące pytania: kto? co?
Rzeczownik jest odmienną częścią mowy – można go odmienić przez przypadki (deklinacja rzeczownika) oraz przez liczby. Jesteśmy również w stanie określić rodzaj danego rzeczownika.
Przykłady rzeczowników:
- Krzesło, łóżko, okna, książka, woda, piekarnik (rzeczy).
- Nauczycielka, księgarz, Krystyna, Włodzimierz (osoby).
- Skakanie, tańczenie, gotowanie, słuchanie (nazwy czynności -rzeczowniki odczasownikowe).
- Mysz, kruk, mrówka, komar (nazwy zwierząt oraz owadów).
- Bukszpan, storczyk, kosodrzewina, róża (nazwy roślin).
- Miasto, dzielnica, Gdańsk, wieś (nazwy miejsc).
- Długość, czerń, sumienność, pracowitość (nazwy różnych cechoraz właściwości).
Odmiana rzeczownika przez liczby
W języku polskim wyróżniamy dwie liczby – pojedynczą oraz mnogą. Liczba pojedyncza skupia się na rzeczowniku, który występuje pojedynczo, z kolei liczba mnoga obejmuje te rzeczowniki, które nie są pojedyncze. Większość rzeczowników posiada obie liczy, np. kot – koty, dom – domy, wąż – węże. Możemy się jednak również spotkać z takimi rzeczowniki, które mają tylko liczbę pojedynczą (singulare tantum) lub tylko liczę mnogą (plurale tantum).
Przykład I: Rzeczowniki posiadające tylko liczbę pojedynczą: powietrze, złość, zazdrość, Warszawa.
Przykład II: Rzeczowniki posiadające tylko liczbę mnogą: Apeniny, okulary, majtki, chrzciny.
Odmiana rzeczownika przez przypadki
Co do zasady wyróżniamy 7 przypadków, a każdy z nich odpowiada na inne pytania. Poszczególne przypadki posiadają również odpowiednie słowa pomocnicze, których użycie pomoże nam odpowiednio odmienić dany przypadek.
Poniżej przedstawione zostały wszystkie przypadki występujące w języku polskim, a także odpowiadające im pytania, słowa pomocnicze oraz odpowiednio odmieniony rzeczowniki „torba” w liczbie pojedynczej oraz mnogiej.
| Przypadek | Na jakie pytanie/a odpowiada dany przypadek? | Słowo pomocnicze | Odmieniony rzeczownik w liczbie pojedynczej | Odmieniony rzeczownik w liczbie mnigiej |
|---|---|---|---|---|
| Mianownik | kto? co? | jest | torba | torby |
| Dopełniacz | kogo? czego? | nie ma | torby | toreb |
| Celownik | komu? czemu? | się przyglądam | torbie | torbom |
| Biernik | kogo? co? | widzę | torbę | torby |
| Narzędnik | Z kim? Z czym? | idę | torbą | torbami |
| Miejscownik | O kim? O czym? | rozmawiam | torbie | torbach |
| Wołacz | O! | witaj/ witajcie | torbo | torby |
1. Nazwy własne, które pochodzą z języków obcych, np. Idaho, Kilimandżaro.
2. Nazwy egzotycznych roślin, potraw i zwierząt, np. sushi, boa.
3.Rzeczowniki zapożyczone, jeżeli kończą się na -u lub ich ostatnie dwie litery stanowią samogłoski, np. spaghetti, kakao, tabu.
Rodzaje rzeczowników
Rzeczowniki w liczbie pojedynczej mogą być rodzaju męskiego, żeńskiego lub nijakiego. Z kolei rzeczowniki w liczbie mnogiej mogą być rodzaju męskoosobowego lub niemęskoosobowego.
Rodzaje rzeczowników w liczbie pojedynczej:
- Rodzaj męski – ten, np. ten chłopiec, ten długopis, ten dom.
- Rodzaj żeński – ta, np. ta dziewczyna, ta wiadomość, ta wiara.
- Rodzaj nijaki – to, np. to dziecko, to jabłko, to mleko.
Rodzaje rzeczowników w liczbie mnogiej:
- Rodzaj męskoosobowy – z tym rodzajem mamy do czynienia, gdy dany rzeczownik dotyczy mężczyzn, np. koszykarze, siatkarze, chemicy, złodzieje.
- Rodzaj niemęskoosobowy – z tym rodzajem mamy do czynienia, gdy dany rzeczownik nie dotyczy mężczyzn, np. księżniczki, pisarki, przewodniczki, dzieci, kraje.
Jak dzielimy rzeczowniki?
W języku polskim występuje wiele różnych podziałów rzeczowników. Poniżej zostały przedstawione niektóre z nich:
1. Rzeczowniki własne oraz pospolite. Rzeczowniki własne odnoszą się do konkretnych, jedynych w swoim rodzaju rzeczy, np. imion, nazwisk, nazw książek i filmów, nazw geograficznych, tj. Karolina, Bahamy, „Balladyna”. Rzeczowniki te piszemy zawsze wielką literą. Z kolei rzeczowniki pospolite określają grupę danych przedmiotów, ludzi, zwierząt itd, np. koty, góry, kraje.
2. Rzeczowniki żywotne oraz abstrakcyjne. Aby prawidłowo odróżnić od siebie te dwie grupy, musimy się zastanowić, które rzeczowniki możemy uchwycić zmysłami (np. poczuć), a które nie. Te, które możemy uchwycić zmysłami, to rzeczowniki żywotne, np. kot, stal, koc. Z kolei te, których nie jesteśmy w stanie uchwycić zmysłami, to rzeczowniki abstrakcyjne, np. zazdrość, złość, radość.
Rzeczowniki żywotne dzielą się jeszcze między sobą na dwie grupy: rzeczowniki osobowe oraz nieosobowe. Rzeczowniki osobowe odnoszą się do ludzi, np. kelner, barman, kucharz. Rzeczowniki nieosobowe nie odnoszą się do ludzi, np. pies, ptak, garnek, butelka.
Pisownia partykuły nie z rzeczownikami
Co do zasady partykułę „nie” piszemy z rzeczownikami łącznie, np. nieprzyjaciel. niepogoda, nieszczęście. Możemy jednak spotkać się z nielicznymi wyjątkami, np. nie-Szwajcar, nie- Niemiec.
0 komentarzy