Temat adaptacji dziecka do przedszkola pozostaje do dziś bardzo aktywny i nie traci na aktualności. Wielu rodziców ma trudności z przystosowaniem syna lub córki do nowego środowiska i nie wie, jak tę kwestię właściwie rozwiązać.

W tym artykule opowiemy mamom i tatusiom, jak kształtuje się adaptacja dziecka do placówki przedszkolnej, na czym polega, jakie są kroki w kierunku adaptacji i jak pomóc dziecku zaadaptować się do nowej grupy dzieci. 

Czym jest adaptacja? 

Żeby lepiej zrozumieć ten temat popatrzmy przez chwilę na świat oczami małego dziecka. Najukochańsi rodzice, troskliwa mama i tata, babcia czy dziadek, znajome zabawki, własne łóżko i własny rytm dnia. 

Nagle, pewnego dnia wszystko się zmienia. Mama zabiera dziecko w nieznane miejsce i zostawia je z nieznaną osobą. W tym miejscu wszystko jest nieznane – zabawki, łóżko i jedzenie to nie to samo co w domu. A co najważniejsze, wokół jest wiele nieznanych dzieci, które często płaczą, a niektóre mogą być nawet nie miłe. W nowym miejscu dziecko musi słuchać nauczyciela i robić to, co mówi. To miejsce nazywa się przedszkolem. 

Wchodząc w nieznane środowisko, dziecko przeżywa bardzo duży stres. Aby się do tego przyzwyczaić, musi przejść okres adaptacji. Termin ten sugeruje zdolność przystosowania się do warunków środowiska zewnętrznego i przyzwyczajenia się do nich. Na etapie adaptacji zmienia się funkcjonowanie prawie wszystkich systemów dziecka.
Adaptacja dziecka do warunków przedszkola jest najczęściej związana z następującymi procesami: 

– następuje regresja umiejętności (dziecko chwilowo „zapomina” jak korzystać z nocnika, trzymać łyżkę itp.),
– pogarsza się zarówno sen, jak i apetyt,
– dziecko wygląda na przygnębione, pozbawione energii, 
– ma częste napady złości. 

Istnieją trzy kategorie dzieci. Niektóre z nich zaczynają mieć problemy z adaptacją od razu, inne – po 2-3 tygodniach, a trzecia kategoria nie ma właściwie większych problemów. Wiąże się to z wieloma czynnikami, które zależą od zdolności adaptacyjnych dziecka. 

Nie bój się zmian w zachowaniu swojego syna lub córki. W ten sposób organizm dziecka radzi sobie ze stresem i przystosowuje się do nowych warunków. 

Etapy adaptacji 

Można wyróżnić łagodne, średnie i ciężkie fazy adaptacji dziecka do przedszkola czy żłobka.

Faza łagodna

Dziecko przechodzące łagodną fazę adaptacji, któremu przystosowanie zajmie średnio 2- 4 tygodnie. Faza łagodnej adaptacji będzie miała następujące cechy:

1. Sen: dziecko śpi spokojnie podczas drzemek w ciągu dnia i nocy, czasami może się obudzić, ale z łatwością ponownie zasypia.
2. Apetyt: dobry, może występować lekka wybiórczość pokarmowa przy wyborze jedzenia.
3. Stan emocjonalny: spokojny i bez większych skoków i napadów złości
4. Zachowanie: bez łez i napadów złości żegnają się z opiekunem i bawią się z dziećmi w swojej sali.

5. Interakcje z dorosłymi i rówieśnikami: dziecko nawiązuje kontakt z nauczycielami i rówieśnikami, może prosić nauczyciela o pomoc, aktywnie angażuje się w zabawę z rówieśnikami.

Nawet przy łagodnym poziomie adaptacji dziecko może początkowo odczuwać problemy ze snem i apetytem.

Faza średnia 

Średnia faza adaptacji trwa dłużej niż miesiąc. Dziecko często choruje, a jego przystosowanie do przedszkola jest bardziej skomplikowane z powodu długich przerw.

Można powiedzieć, że adaptacja ma średnią intensywność, gdy spełnione są następujące kryteria:

1. Sen: dziecko nie śpi podczas drzemki w ciągu dnia; jeśli uda im się zasnąć, ich sen nie jest spokojny i często jest przerywany.
2. Apetyt: może powstrzymać się od spożywania większości oferowanego jedzenia i je rzadziej.
3. Stan emocjonalny: często płacze, jest smutny, występują wahania nastroju.
4. Zachowanie: trudno im rozstać się z opiekunem, długo po jego odejściu stoją i patrzą przez okno.
5. Interakcje z dorosłymi i rówieśnikami: dziecko nie wykazuje zainteresowania komunikacją i stale pyta nauczyciela, czy mama wkrótce wróci.

Dziecko z dużym stopniem adaptacji może przyzwyczajać się do przedszkola dłużej niż 2 miesiące lub w ogóle się do tego nie przyzwyczaić.

Ciężka faza

Poważny proces adaptacji jest znany dzieciom z problemami zdrowotnymi.
Następujące czynniki będą sugerować, że dziecku trudno jest przyzwyczaić się do przedszkola:

1. Sen: dziecko nie śpi podczas drzemki w ciągu dnia. W nocy ich sen jest nieregularny, niespokojny i często przepełniony nocnymi lękami.
2. Apetyt: niski, może powstrzymać się od posiłku.

3. Stan emocjonalny: stłumiony, dziecko staje się antyspołeczne lub agresywne.
4. Zachowanie: płacze po wyjściu opiekuna, krzyczy, nie chce z nikim wchodzić w interakcje, może długo siedzieć w szatni.
5. Interakcje z dorosłymi i rówieśnikami: nie kontaktuje się z nikim, przejawia agresję wobec dzieci i dorosłych.

Uważa się, że okres adaptacyjny dobiegł końca, gdy wszystkie te aspekty zostały ustabilizowane.

Etapy przyzwyczajania się do nowego otoczenia

Proces adaptacji dziecka do przedszkola przebiega w kilku etapach. 

Etap pierwszy – okres niedostosowania. Bez względu na to, jak rodzice przygotowują dziecko do żłobka, czy przedszkola na początku nadal będzie ono w stanie stresu i ciągłego napięcia. Dzieciom trudno jest rozstać się z rodzicami, często płaczą i mają napady złości. Mogą zacząć doświadczać częstych, powtarzających się przeziębień. 

Etap drugi – staż adaptacyjny. Mechanizmy obronne psychiki zostają ustawione w stan gotowości, dziecko zaczyna komunikować się z nauczycielem i innymi dziećmi, uczestnicząc w zabawach, ale wciąż tęsknią za rodzicami i często o nich dopytują. Na tym etapie dziecko dopiero zaczyna przyzwyczajać się do nowego rytmu dnia i zasad panujących w przedszkolu.

Etap trzeci – faza kompensacji. Proces adaptacji dobiega końca, dziecko przyzwyczaja się do swojej klasy i nauczycieli, do nowego planu dnia i spokojnie wyjeżdża z rodzicami na cały dzień. Ich stan emocjonalny staje się bardziej stabilny, a wskaźniki fizjologiczne dochodzą do normy. 

Czas trwania każdego etapu będzie w pełni zależeć od specyfiki dziecka. 

Jakie czynniki mają wpływ na adaptację dziecka w przedszkolu i żłobku.

Wiele czynników ma wpływ na to, jak długo dziecko będzie przyzwyczajać się do nowego środowiska. Omówmy główne. 

1. Wiek dziecka 

Sytuacja jest taka, że wiele mam stara się szybko wysłać dziecko do żłobka czy przedszkola i wrócić do pracy po urlopie macierzyńskim. Dlatego w ostatnich latach obserwuje się wzrost zapotrzebowania na żłobek, który zaczyna przyjmować dzieci od 6 miesiąca życia.

Większość ekspertów uważa, że im młodsze dziecko, tym trudniejszy jest jego okres adaptacji, ponieważ jego układ odpornościowy nie został jeszcze wzmocniony, a potrzeba opieki i uwagi rodziców nadal pozostaje silna. 

Dlatego za optymalny wiek rozpoczęcia przedszkola uważa się 2,5 – 3 lata. Pediatrzy nalegają, aby rodzice wysyłali swoje dzieci do przedszkola nie wcześniej niż w wieku trzech lat. 

2. Stan zdrowia 

Jak już wspomnieliśmy, trudno przyzwyczaić się do przedszkola dla dzieci z problemami zdrowotnymi, częstymi przeziębieniami i chorobami przewlekłymi.
3. Poziom rozwoju umiejętności i wiedzy 

Na początku swojego przedszkolnego życia dzieci powinny posiadać wszystkie niezbędne umiejętności i zdolności: chodzenie do nocnika, trzymanie łyżki, picie z kubka, częściowe ubieranie się i rozbieranie, a także umiejętność proszenia osoby dorosłej o pomoc. 

Jeśli rodzice są przyzwyczajeni do robienia wszystkiego za dziecko, maluchom trudno będzie przyzwyczaić się do niezależności. W związku z tym okres adaptacyjny dla nich może się opóźnić. 

4. Poziom socjalizacji 

W przedszkolu dziecko będzie musiało nawiązać kontakt z dużą liczbą dzieci i dorosłych. Dobrze by było, gdyby mieli już takie doświadczenie komunikacyjne. W przeciwnym razie dziecku, które jest przyzwyczajone do widywania obok siebie tylko mamy i taty, będzie bardzo trudno przyzwyczaić się do innych dzieci i nauczycieli. 

Również czas trwania adaptacji zależy od osobowości nauczyciela, liczby dzieci w grupie, specyfiki układu nerwowego dziecka oraz atmosfery w rodzinie. 

Inne artykuły, które mogą Cię zainteresować:

• Czy Twoje dziecko jest gotowe na przedszkole?
• Lęk separacyjny, a rozpoczęcie przedszkola / szkoły