Głoski stanowią dźwięki, które są słyszalne podczas wypowiedzi. Są one niepodzielne.

Przykład I: Jakie głoski występują w słowie kot?

k – o – t

Przykład II: Jakie głoski występują w słowie dziadek?

dzi – a – d – e – k

Powyższe przykłady pokazują nam, że liter nie można utożsamiać z głoskami. Wszelkie dwuznaki oraz trójznaki, które licznie występują w języku polskim, stanowią jedną głoskę, mimo, że składają się z kilku liter.

W języku polskim występują różne grupy głosek, których podział przedstawiono poniżej.

Podział głosek ze względu na:

1. Układ wiązadeł głosowych:

• głoski dźwięczne – wszystkie samogłoski oraz spółgłoski takie jak: b, d, g, w, z, ź, ż, r, l, ł, m, n, ń, j, dz, dź, dż.
• głoski bezdźwięczne – p, t, k, f, s, ś, sz, c, ć, cz, h/ch.

2. Położenie podniebienia miękkiego:

• głoski nosowe – ą, ę, m, m’, n, ń.
• głoski ustne – wszystkie głoski różne od ą, ę, m, m’, n, ń.

3. Położenie środkowej części języka:

• głoski miękkie – ś, ź, ć, dź, ń, k ́, g ́, h ́. Aby oznaczyć miękkość głosek, stawiamy nad daną literą kreską lub dopisujemy i.
• głoski twarde – wszystkie głoski różne od ś, ź, ć, dź, ń, k ́, g ́, h ́.

4. Stopień zbliżenia narządów mowy:

• Samogłoski -a,ą,e,ę,i,o,u,y; z czego samogłoska ą i ę to samogłoska nosowa, a pozostałe samogłoski są ustne.
• Spółgłoski – wszystkie głoski różne od a, ą, e, ę, i, o, u, y.

Ponadto spółgłoski dzielą się między sobą ze względu na następujące właścowości:

1. Miejsce artykulacji:

• Spółgłoski dwuwargowe: b, b’, p, p’, m, m’;
• Spółgłoski wargowo-zębowe: f, f’, w, w’;
• Spółgłoski przedniojęzykowo-zębowe: d, d’, t, t’, c, c’, ł, dz
• Spółgłoski przedniojęzykowo-dziąsłowe: l, l’, r, dż, cz, sz, ż;
• Spółgłoski środkowojęzykowe: ć, dź, ś, ź, ń, g’, k’, ch’;
• Spółgłoski tylnojęzykowe: k, g, ch;

2. Sposób artykulacji:

• –  Spółgłoski zwarte lub zwarto-wybuchowe (p, p’, b, b’, t, t’, d, d’, k, k’, g, g’);
• –  Spółgłoski zwarto-szczelinowe: c, c’, cz, dz, dź, dż;
• –  szczelinowe: f, f’, w, w’, s, s’, ś, z, z’, ź, ż, ch (h), (chi=hi) ch’ = h’;
• –  spółgłoski półotwarte: tym nosowe (m, m’, n, n’), ustne (l, l’, ł ) i
  drżące (r, r’);

3. Układ wiązadeł głosowych:

• –  spółgłoski dźwięczne: b, d, g, w, z, ź, ż, l, ł, r, m, n, j, dz, dź, dż;
• –  spółgłoski bezdźwięczne: p, t, k, f, s, ś, sz, c, ć, cz, ch.

Litera „i” jako zmiękczenie głoski

Litera „i” stanowi zmiękczenie spółgłoski oraz nie jest samodzielną głoską, gdy za nią znajduje się samogłoska,

np. k – wi – a – t; si – e – d – e – m.

Litera „i” stanowi zmiękczenie spółgłoski ale jest samodzielną głoską, gdy za nią znajduje się spółgłoska,

np. z – i – m – a.

Przykład I: Podziel następujący wyraz na głoski i litery:

1. Ciasto – głoski: ci, a, s, t, o; litery: c, i, a, s, t, o.
2. Grzyb – głoski: g, rz, y, b; litery: g, r, z, y, b.

Więcej o literach znajdziesz w tym artykule.

Zastosowanie w praktyce, czyli zadania, ćwiczenia i quizy:

• Quizy z fonetyki dla klasy 4
• Quizy z fonetyki dla klasy 5