Zrozumienie charakterystyki i roli poszczególnych bohaterów jest kluczowe dla pełnego zrozumienia każdej lektury, w tym legendy o Piastach Kołodziejach. Znajomość osobowości, motywacji i działań bohaterów pozwala na głębszą analizę tekstu, ułatwiając identyfikację tematów i motywów, a także relacji między postaciami. Taka wiedza jest nieoceniona podczas egzaminów, sprawdzianów i kartkówek, gdzie często są pytania dotyczące analizy postaci. Dlatego też, studiowanie opisu i charakterystyki bohaterów lektury to istotny element przygotowań, który może znacząco wpłynąć na wyniki ocen z literatury.

Chociaż różne wersje tej legendy mogą nieco się różnić, podstawowe postacie i ich rola są dość stałe. Oto opis najważniejszych postaci:

1. Piast – Główny bohater legendy, skromny kołodziej żyjący nieopodal Kruszwicy. Mimo swojej biednej i prostej sytuacji życiowej, okazał się postacią o wielkiej gościnności i pokorze. Kiedy do jego domu przybyli tajemniczy podróżni, bez wahania zaprosił ich do wspólnego biesiadowania. Wierzono, że dzięki temu działaniu, Piast otrzymał Boże błogosławieństwo, co przekonało mieszkańców Kruszwicy do wybrania go na swojego władcy. Jego postać symbolizuje cnoty takie jak pokora, gościnność, i skromność.

2. Rzepicha – Żona Piasta, matka Ziemowita. Jej postać nie jest mocno rozwinięta w legendzie, ale podobnie jak Piast, jest ona skromną i ciężko pracującą osobą. To ona odkrywa, że zapasy jedzenia w ich domu nie ubywają, mimo wielu gości, co sugeruje jej roztropność i zaradność.

3. Ziemowit – Syn Piasta i Rzepichi. Jego postrzyżyny były głównym wydarzeniem, które rozpoczęło akcję legendy. Ziemowit jest postacią pasywną, ale jego pojawienie się w legendzie jest kluczowe dla rozwoju fabuły.

4. Tajemniczy podróżni – Dwaj nieznajomi, którzy pojawili się w domu Piasta podczas postrzyżyn Ziemowita. Ich prawdziwa tożsamość nie jest znana, ale ich działania – ochrzczenie Ziemowita i możliwe błogosławieństwo dla Piasta – mają kluczowe znaczenie dla fabuły.

5. Popiel – Władca Kruszwicy przed Piastem, opisywany jako okrutny. Jego postać stanowi kontrast dla późniejszego, mądrzejszego i bardziej sprawiedliwego panowania Piasta. Popiel symbolizuje tyranię i niesprawiedliwe rządy. 

6. Mieszkańcy Kruszwicy – Choć nie są to indywidualne postacie, mieszkańcy Kruszwicy odegrali ważną rolę w legendzie. To oni zdecydowali, że Piast powinien zostać ich nowym władzą, podkreślając, że zasługiwał na to ze względu na swoje cnoty i błogosławieństwo, które otrzymał.

Te postacie razem tworzą podstawę legendy Piasta Kołodzieja, ilustrując przemianę z prostego kołodzieja w króla i początek dynastii, która miała zasadniczy wpływ na historię Polski.